Kayıt dışı istihdam nedir diye tarifini yapacak olursak; sosyal güvenlik açısından niteliği itibariyle yasal işlerde çalışarak istihdama katılan kişilerin, çalışmalarının gün veya ücret olarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına hiç bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi olarak tanımlanabilir. Buna göre, üç türlü kayıt dışı çalışmadan söz edebiliriz. İlki “Çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi”, ikincisi “Çalışma gün sayılarının eksik bildirilmesi” ve son olarak “Sigorta primine esas kazanç tutarlarının eksik bildirilmesidir”.

İzmir ilimiz bünyesinde başta Tekstil, Turizm ve İnşaat sektörleri olmak üzere tüm sektörlerdeki kayıt dışı çalışmanın önlenmesi adına çalışmalarımızı titizlikle yürütmekteyiz. Çalışanların ve işverenlerin Sosyal Güvenlik mevzuatından kaynaklanan, hak ve yükümlülükleri konusunda bilinçlendirilmesi amacıyla tüm vatandaşlarımız ve işverenlerimiz ile birlikte işçi ve işveren örgütleri, tüm paydaş olduğumuz kamu kurum ve kuruluşları, meslek odaları ve ilgili sivil toplum örgütleri ile birlikte yapılan ziyaretlerle kayıt dışı istihdamın işverenlere ve çalışanlara neden olabilecek olumsuz sonuçlar konusunda bilgilendirmeler yapılmaktadır.

Kayıt dışı istihdam; özetle yukarıda tanımını açıkça yapıldığı üzere, çalışanların ya hiç bildirilmemesi ya da çalışma gün veya primlerinin eksik bildirilmesidir. Burada çalışanın “SİGORTASIZ ÇALIŞMA TALEBİ OLAMAYACAĞI” gibi “İŞVERENLERİNDE SİGORTASIZ ÇALIŞTIRMA HAKKI BULUNMAMAKTADIR”. Bir işçinin bir gün dahi sigortasız çalıştığının tespiti halinde en az 12 bin 942 lira para cezası SGK tarafından uygulanabilmektedir.

Ayrıca bu çalışmalara ait primler ve gecikme cezası da bulunduğu göz önünde bulundurulduğunda sigortasız işçi çalıştırmak işveren için sigortalı işçi çalıştırmaktan çok daha maliyetli olabiliyor. İşverenler, eğer sigortasız işçi çalıştırmaz ise, primlerini düzenli ödeyip SGK’ya süresinde vermesi gereken belgeleri düzenli verirler ise sigorta prim teşviklerinden yararlanabileceklerdir. Çalışanlar yönünde de emekli olabilecekler, ölümleri halinde geride kalan hak sahiplerine de ölüm aylığı bağlanabilecek, iş kazası ve maluliyet durumlarında sigortanın sağlayacağı haklardan ve sağlık hizmetlerinden de yararlanabileceklerdir.

KAYIT DIŞI ÇALIŞMANIN SONUÇLARI

Kayıt dışı istihdamın; “EKONOMİK ve SOSYAL AÇIDAN” birçok olumsuz sonucu bulunmaktadır. Ayrıca “KISA ve UZUN VADEDE HER BAKIMDAN ÜLKE EKONOMİSİNE VE KİŞİLERE OLDUKÇA BÜYÜK ZARARLARI” bulunmaktadır.

ÇALIŞANLAR AÇISINDAN KAYIT DIŞI ÇALIŞMANIN OLUMSUZ SONUÇLARI

Sigortasız çalışan kişiler, çalışanlara sağlanan birçok yasal haktan yararlanamazlar. Örneğin: Kayıt dışı çalışanların çalıştıkları günler “emeklilik için geçerli sayılmaz”. Kayıt dışı çalışanlar, herhangi bir nedenle sakatlanıp çalışamaz duruma geldiklerinde “malullük aylığından”, öldüklerinde ise geride kalan aile bireyleri “ölüm aylığı” hakkından yararlanamazlar. Ve Genel sağlık sigortası primlerini kendileri ödemek zorunda kalabilirler. Ayrıca İşsiz kalmaları halinde işsizlik sigortasından faydalanamaz iken İşten ayrılmaları halinde ihbar ve kıdem tazminatından yoksun kalırlar. Yıllık izin, haftalık izin, doğum izni gibi haklardan faydalanamazlar.

İŞVERENLER AÇISINDAN KAYIT DIŞI İŞÇİ ÇALIŞTIRMANIN OLUMSUZ SONUÇLARI

Kayıt Dışı İşçi çalıştırıldığında İşyerinde yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı mesuliyet doğar. Ciddi anlamda idari ve adli yaptırımlarla karşılaşılabilir. Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan mali teşvikler ile hibeler, krediler ve vergi avantajlarından faydalanılamaz. İşverene en büyük olumsuz etkisi de idari para cezalarıdır. Örneğin 1 yıl bir işçiyi kayıt dışı çalıştırmanın denetimle anlaşılması halinde idari yaptırımı 14 asgari ücrete kadar idari para cezasıdır. Ayrıca bu işyerleri 1 ay boyunca herhangi bir teşvikten de yararlanamamaktadırlar.

DEVLET AÇISINDAN KAYIT DIŞI İSTİHDAMIN OLUMSUZ SONUÇLARI

Kayıt dışı çalışmanın Devlete en önemli zararı prim kaybı ve sosyal güvenlik açıklarının artmasıdır. Açıklar arttıkça gelecek nesiller, sosyal güvenlik sisteminden kaynaklanan yükleri taşımak zorunda kalırlar ve sistemden yeterli düzeyde faydalanamazlar. Gelir dağılımında adaletsizliklere ve toplumun ahlaki dejenerasyonuna sebep olur.

E-DEVLET www.turkiye.gov.tr

Çalışanlar; çalışmaya başladıklarında e devlet şifresiyle www.turkiye.gov.tr adresinden tüm sigortalılık işlemlerine ait (işe giriş-çıkış, prim ödeme gün sayısı, sicil numarası vb.) bilgilerine ulaşabilmektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezimize “ALO 170” hattında da bilgi alabilirler.

Çalışanlar sigortasız çalıştırıldığını ya da primlerinin ve günlerinin eksik bildirildiğini tespiti halinde “ALO 170” ‘i arayarak ihbarda bulunabilirler. Ayrıca ikamet adreslerine en yakın sosyal güvenlik merkez müdürlüklerini de ya da CİMER üzerinden de şikayet ve ihbarlarını yapabilirler.