1 Ocak 2025 tarihi itibariyle Vergi Mükellefi araçlar yani Ticari amaçla kullanılan tüm araçlar için, zorunlu olan UTTS Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’nin maliyeti gündeme oturdu.

UTTS nedir? Bilinmeyen yönleri neler? Araç sahiplerine neler getirecek, maliyeti ve çözümü hakkında bilgi vererek düşüncemi paylaşacağım.

Araç sahiplerinin yaklaşık 2.700 liraya taktırdığı bu sistemin, birkaç dolarlık çiple yapıldığı ve vatandaştan fahiş fiyat alındığı iddiasına; Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü açıklama yaptı. Darphane, sosyal medyada iddia edilen rakamların doğru olmadığını, kullanılan sistemin maliyetinin yaklaşık 16 dolar olduğunu duyurdu.

Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi ile akaryakıt alımında vergi kaçağının önüne geçilmesi için öncelikle ticari araçlara çip takılarak, hangi aracın ne kadar yakıt aldığı tespit edilecek. Sistem daha öncesinde şöyle işliyordu. Akaryakıt alacak aracın plakası, pompa personeli tarafından elle giriliyordu, manuel işleyen bu sistemde başka aracın plakasına yakıt fişi kesilebiliyor olması UTTS’ye geçilmesine neden oldu.

Burada aklıma takılan ve cevaplanması kamuoyu açısından önemli sorular geliyor? Mesela burada Vergi Kaçağını önlemek için neden sondan başlanıyor yani neden akaryakıt alan araç sahipleri denetlenmeye çalışılıyor? Kulağı ters taraftan göstermek gibi.  Halbuki; EPDK Enerji Piyasası Denetleme Kurumu diye bir kurum var. EPDK’nın görevi, Türkiye’de akaryakıt dağıtım sektöründe bulunan yaklaşık 12.468 akaryakıt istasyonunu denetler.  Soru, EPDK’nın yani Enerji Piyasası Denetleme Kurumu’nun kaynağın başında, yaklaşık Akaryakıt 13 bin Akaryakıt İstasyonunu denetlemesi daha kolay, daha etkin ve daha ucuz maliyetli değil mi? Ülkemizde kullanılan yaklaşık 8 milyon ticari araca, UTTS çipi takarak, araç başı 2 bin 800 lira maliyetle kaçağı önlemek, vatandaş açısından maliyetli devlet açısından zorlaştırıcı olmuyor mu?   Ayrıca ticari araca takılan çip, araç satıldıktan sonrasında tekrar kullanılmayacağı, aracı satın alınan yeni kullanıcı tarafından yeniden kendi adına çip takılacağı söyleniyor, eğer böyleyse bu sistem pek sürdürülebilir gözükmüyor? Araçlara takılan RFID çipi, tekrardan programlanarak kullanılan bir çip değil mi? Neden her araçta yeniden alınması gerekiyor? gibi bir çok soru cevaplanmayı bekliyor.

Vatandaşın kafasında oluşan sorulara Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü, sorulara yaptığı basın açıklamasında cevap verdi.

UTTS’DE KULLANILAN ÇİPİN MALİYETİ NE KADAR?

UTTS çipinin maliyeti hakkında Darphaneden yapılan açıklama şu şekilde: “UTTS’de kullanılan çiplerin maliyeti ile ilgili ortaya atılan iddialar da bütünüyle gerçeğe aykırıdır. Sosyal medyada yer alan 5 TL’lik çipler, otomotiv sektöründe kullanılmayan, normal devre, tekil çiplerdir. Taşıt Tanıma Birimlerinde kullanılan tekil çiplerin fiyatı 8-10 USD seviyesinde olup, ayrıca diğer parçalar 7-8 USD civarındadır. Sadece Taşıt Tanıma Birimi üretim maliyetleri toplamda 16-18 USD civarındadır. Bu çipler, alev sızdırmaz sertifikalı ve kapalı bir teçhizattır. Ayrıca, UTTS’nin yatırım, lojistik, stok, finansman, satış, bakım, onarım, garanti ve işletme giderleri de bu bedele dahil değildir. Tüm bu maliyetlerin yanı sıra, teknoloji know-how, şirket ve proje yönetim ekiplerinin istihdamı da ciddi bir yatırım, tecrübe ve iş gücü gerektirmektedir. Bu nedenle UTTS’de kullanılan çiplerle ilgili ortaya atılan, bu çiplerin maliyetinin 5 TL olduğu yönündeki iddia ve ithamlar kasıtlı, yanlı ve yanlıştır.”

UTTS MONTAJI NE KADAR?

Darphanenin açıklamasına göre UTTS kapsamında Taşıt Tanıma Birimi (çip) satış fiyatı 1.413 TL + Montaj + KDV tutarındadır. Taşıt Tanıma Birimlerinin montaj bedeli 912 TL olup, bu bedel montaj konusunda yetkilendirilmiş 3.385 firma tarafından aynı şekilde uygulanmaktadır.

UTTS’NİN GETİRECEĞİ SORUN VE BİLİNMEZLİKLER

-UTTS ile ticari amaçla kullanılan 8 milyon araç için zorunlu iken Hususi amaçla kullanılan otomobiller için zorunlu değil ancak 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren satılan tüm sıfır kilometre araçlarda UTTS çipi bulunması zorunlu olacak.

-Bunun yanında UTTS Çipi taktırmayana da, 28 bin lira ceza kesileceği söylenmektedir.

-Çip meselesi Kiralık araç sektörünü de olumsuz yönden etkileyecek gözüküyor. Kiralık araç kullanıcılarının her kira süreci sonrası yeni çip taktırma zorunluluğuna tabi olması, büyük bir mali külfet doğuracaktır. Bu konuda kiralık araçlara özel bir muafiyet ya da esneklik sağlanması düşünülmelidir.

-Ayrıca UTTS çipinin araçlara montajı için vidalama işlemi yapılmasının, araçlara zarar verdiği ve ikinci el piyasasında değer kaybına neden olacağı belirtilmektedir.

Sonuç olarak; Akaryakıt kaçakçılığı ve kayıt dışı ekonomiyi önlemek amacıyla yürürlüğe konulan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS), vatandaşlara ve ticari işletmelere ekstra mali yük ile karşı karşıya kalmasına neden oluyor. Bir anlamda Kaçak akaryakıtın önlenmesi için çıkarılan bu sistem, kayıt dışılığın muhatabı olmayan vatandaşlara ek mali yük getirmektedir. Yukarıda da ifade ettiğim gibi EPDK’nın Türkiye’de akaryakıt dağıtım istasyonlarının tam denetimi ile kaçak akaryakıt ve kayıt dışılığı sorununun büyük ölçüde çözüleceğini düşünüyorum.

Bence UTTS dışında, özellikle EPDK’nın kaçak akaryakıtı önlemek için daha etkin ve adil bir denetim mekanizması oluşturulması daha uygun bir çözüm olacaktır.

(Sayı 202, Şubat 2025)